*تحقیق درباره فعل معتل و قواعد عربی*

فعل معتل

به فعلی که در ریشة آن حرف علّه (و، ی، ا) وجود داشته باشد «فعل معتل» می‌گویند.[1]

مانند:«وعد، یسر، قول، بیع، دعو، رمی و …»

انواع فعل معتل

از این جهت که حرف عله چندمین حرف ریشه باشد فعل معتل، به سه دسته تقسیم می شود: مثال، اجوف، ناقص

1-معتل مثال: فعلی است که اولین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)مثال واوی مانند:وعد(وعده داد)، وصل(رسید)، ودع(رها کرد، ترک کرد)، وهب(بخشید)…

ب)مثال یائی مانند یقظ (بیدار شد)، یسر(آسان شد)، یئس(ناامید و مأیوس شد)…

2معتل اجوف: فعلی است که دومین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)اجوف واوی مانند: قول (گفت)، عود(بازگشت)…

ب)اجوف یائی مانند: بیع(فروخت)، سیر(حرکت کرد)…

3-معتل ناقص: فعلی است که سومین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)ناقص واوی مانند: دعو(دعوت کرد، خواند)، تلو (تلاوت کرد)…

ب)ناقص یائی مانند: رمی (پرتاب کرد)، هدی (هدایت کرد)…

وجود حروف عله در ریشة فعل های معتل باعث می شود که تلفظ بعضی از صیغه ها دشوار یا غیر ممکن باشد به همین دلیل برای حل این مشکل تغییراتی در فعل های معتل به وجود می آوریم که به این تغییرات «اعلال» می گویند.

مثلاُ «قول» برای تلفظ راحت تر به «قال» تبدیل می شود و «یرمی» به «یرمیُ»، «لم تقول» به «لم تقل».

بنابراین به تغییراتی که در فعل معتل ایجاد می شود«اعلال» می گویند.[2]

انواع اعلال

در فعل معتل سه نوع اعلال (تغییر) بوجود می آید:(اعلال به قلب، اعلال به حذف، اعلال به اسکان)

[1] -در اصل حروف علّه فقط دو حرف «و،ی» می باشد و تمام فعل های معتل که در ریشة آن ها «ا» وجود دارد این الف در اصل «و» یا «ی» بوده و به خاطر اعلال تبدیل به «ا» شده مثل «قال» که در اصل «قول» می باشد و «باع» که در اصل «بیع» می باشد به همین دلیل هر یک از انواع معتل (مثال، اجوف، ناقص) به دو قسمت «واوی» و یا «یائی» تقسیم می شوند.

[2] -ضمناً تعداد کمی از فعل های معتل وجود دارد که دو حرف اصلی آنها حرف عله است به این نوع فعل ها معتل «لفیف» می گویند مانند «روی» (روایت کرد) «هوی» (درخواست، دوست داشت) «وقی» (محافظت کرد) «وفی» (وفا کرد) و …

*آموزش قواعد عربی سوم راهنمایی*

فعل مضارع : برانجام دادن کار یا روی دادن حالتی در زمان حال اطلاق می شود .

مانند: یَکتُبُ ...... می نویسد

فعل مستقبل : بر انجام دادن کار یا روی دادن حالتی در زمان آینده اطلاق می شود .

مانند : سَیَکتُبُ و سَوفَ یَکتُبُ ........ خواهد نوشت

فعل امر : انجام دادن کار یا روی دادن حالتی را از شخص مورد نظر درخواست می کند یا دستور می دهد.

مانند: اُکتُب ....... بنویس

فعل نهی : بر بازداشتن کسی از کاری دلالت دارد .

مانند : لا تَذهَبوُا ...... نروید

فعل ماضی منفی (نفی ماضی) : عدم انجام کار در زمان گذشته را نشان می دهد.

مانند: ما سَجَدتُم ....... سجده نکردند

فعل مضارع منفی (نفی مضارع) : عدم انجام کار در زمان حال را نشان می دهد .

مانند : لا تَخرُجانِ ....... خارج نمی شوند

اسم اشاره

مذکر

هذا (اسم اشاره به نزدیک) مانند : هذا صِراطٌ مستقیمٌ.

ذلک (اسم اشاره به دور) مانند : ذلک فَضْلُ الله .

*مقاله درباره حروف و قواعد اجوف*

اجوف

ب-مضارع

- در تمامی چهارده صیغه، حرف عله حرکتش را به حرف ما قبل می دهد اعلال

نکته: مضارع اجوف در صیغه های پنجگانه[1](1-4-7-13-14) اگر به هر دلیلی مجزوم شوند (امر، نهی، لم…) دچار التقای ساکنین می شوند به همین دلیل حرف عله حذف می‌شود.

7-تقول قول قل[2] 1-یقول لایقول لایقل

7-تبیع بیع بع 13-ابیع لم ابیع لم ابع

تمرین(40)

الف)چهارده صیغة مضارع «یبع » را صرف کنید همراه با شش صیغة امر مخاطب آن.

ب)صیغة 1 مضارع فعل های اجوف زیر را بنویسید. (با توجه به حرکت عین الفعل آن‌ها) و معانی آن ها را یاد بگیرید.

«قال-عاد-فاز- ذاق- کان- تاب- راح-مات ( ُ )/ باع-سار-جاء-عاش- لاق ( ِ )»

ج)فعل های زیر را مجزوم کنید.

تعود : اقول : نسیر : تخاف ‌

تعود، تکون، تنوب ( ُ )/ تسیر، تعیش ( ِ )

ناقص:دعو یدعو (دعا-یدعو)/ رمی یرمی (رمی- یرمی)

نکتة مهم: در فعل معتل ناقص هرگاه حرف عله به ضمیر متصل «و» و «یـ» برسد (یعنی کنار هم قرار گیرند) حرف عله باید حذف شود.[3]

الف)ماضی

[1] -مهمترین ویژگی صیغه های پنجگانه (1-4-7-13-14) این است که ضمیر متصل مرفوعی (بارز) ندارند.

[2] -امر مخاطب از اجوف (قول) به ترتیب عبارتست از «قل-قولا-قولوا-قولی- قولا- قلن»

[3] -ضمیر متصل «و» در صیغه های (3)ماضی و (3 و 9) مضارع وجود دارد و ضمیر «یـ» در صیغة (10) مضارع می باشد.

[4] -البته در صیغة 4 دلیل اصلی حذف شدن حرف عله، التقای ساکنین است زیرا بعد از برقراری تناسب، التقای ساکنین پیش می آید و حرف عله حذف می شود. دعوت دعات دعت.