تمدن و هنر ایران باستان

ایران مهد هنر و فرهنگ در جهان بوده و هست، هنر پیش از اسلام بخش عمده

ای از هنر ایران را در بر دارد. منظور از هنر ایران باستان به طور کلی آن دوره از

هنر ایران است که از ادوار پیش از تاریخ ،آغاز شده و تا قرن هفتممیلادی ادامه

یافته است. ما سعی داریم در بخش هنر، به ترتیب به بررسی این دوره از تاریخ

ایران بپردازیم و دربررسی آن به دلایل مختلف با مشکلاتی از قبیل کمبود اسناد،

در دسترس نبودن آثاری که بدست آمده و نیز عدم توجه به کاوش و تحقیق روبرو

هستیم. و تمام این کوتاهی ها از گذشته به ما رسیده است. هنر به مفهوم خاص

آن، یعنی رشتههایی که در هنر های تجسمی مطرح هستند نظیرمجسمه سازی

، سفالگری ، کاشیکاری ، نقاشی ، فلزکاری و غیرهبررسی شده اند.

هنر ایران باستان مورد توجه بسیاری از محققین جهان بوده و هست. این توجه بنا

بر دلایل فراوانی بوجود آمده است.

از دلایل بارز این توجه پیدایش یکی از تمدنهای کهن جهان در این منطقه بوده

است. یعنی ایران امروزی بخشی ازمنطقه ای وسیع بوده که مهد یکی از

تمدنهای کهن جهان است. این مهد در غرب تا کنارهای دریای مدیترانه و در

شرق تا هند امروز، در شمال تا کناره های جنوبی دریای خزر و در جنوب تا

سواحل شمالی خلیج فارس وسعت داشته است و در همین منطقه اولین

دولتهای جهان در حدود پنج هزار سال قبل دربین النهرین (بین دو رود دجله و

فرات) بوجود می آیند که به ترتیب دولتهای سومر، اکد ، بابل و آشور هستند و

دلیل دیگر وجود اقوامی در خود فلات ایران بوده کهحدودﺃ از 17 هزار سال پیش در

ایران زندگی می کرده اند. قدمت اولین حکومتی که در فلات ایران بوجود آمده

استبه 3000 سال پیش باز می گردد که به نام دولت ایلامیان است. اما تقریبأ

همزمان با ایجاد همین دولت اقوامبیابانگرد آریایی که از دو سوی دریای خزر

بسوی فلات ایران مهاجرت کرده بودند در ایران ساکن می شوند. مهاجرتاین

اقوام تقریبأ 4 تا 5 هزار سال پیش آغاز می گردد که رفته رفته با آموختن رسم

شهرنشینی از اولین ساکنان فلاتایران ، در ایران ماندگارمی شوند وهمین اقوام

در حدود 2500 سال پیش با ایجاد دولت ماد و سپس هخامنشی ،تمدنهای ایلام

وبین النهرین را از میان می برند .

دولت هخامنشی با حمله یونانیان به سرداری اسکندر از بین می رود و پس از آن

دولت سلوکی و سپس اشکانی بوجودمی آید و بالاخره دولت ساسانی روی کار

می آید که با فتح ایران بوسیله اعراب مسلمان از بین میرود. از دلایل دیگرتوجه

محققین به هنر ایران باستان ، قدرتمند شدن دولتهای ایرانی است که با استفاده

از اقتدار خود،هنرمندان کشورهای مختلف را به خدمت می گیرند و امکانات

بیشتری در اختیار آنها قرار می دهند . بنابراین رشته های هنری درایران رشد

قابل توجهی می کند. چنانکه هنر و تمدن دولتهای مختلف جهان را تحت تأثیر

قرارمی دهد. ودرجهان بعنوانیک مکتب هنری مورد تقلید قرارمی گیرد، و درهنر

عصر اسلامی ایران هم مؤثر می افتد.

هنر بین‌النهرین

اولین قومی که در بدو پیدایش تمدنها در بخش سفلی بین‌النهرین می‌زیست

«عبیدیان» نام داشت. آنان در هزارهچهارم ق.م. در این منطقه برای خود خانه و

معبد و شهر ساخته بودند. در این زمان شهر « اوروک» که در توراتاز آن به عنوان

زادگاه حضرت ابراهیم یاد شده است (اراک) دارای زیارتگاه‌ها و معابد بسیاری بود

که برخی کوچکبرای پرستش خدایان کوچک و پاره‌ای بزرگتر برای ستایش خدایان

پر اهمیت ساخته شده بودند. شهرهای دیگر نیز دربدو پیدایش تمدن بین‌النهرین

صاحب قدرت و جمعیتی چند هزار نفره بودند که به نامهای « نیپور»، «لاگاش»<

و« اریدو».

فایل پاورپوینت 36 اسلاید

*مقاله جشن تیرگان*

تیر روز از تیرماه در گاهشماری ایرانی ( برابر با سیزدهم تیرماه )

جشن تیرگان از بزرگترین جشن­های ایران باستان در ستایش و گرامی داشت «تیشتَر» ( تِشتَر - تیر - شباهنگ - شِعرای یَمانی ) ، ستاره­ی باران آور در باورهای مردمی ، و درخشان ترین ستاره­ی آسمان که در نیمه­ی دوم سال ، همزمان با افزایش بارندگی­ها ، در آسمان سرِ شبی دیده می­شود.

آب پاشی

این جشن در کنار آب­ها ، همراه با مراسمی وابسته با آب و آب پاشی و آرزوی بارش باران در سال پیش رو همراه بوده و همچون دیگر جشن­هایی که با آب در پیوند هستند ، با نام عمومی «آبریزگان» یا «آب پاشان» یا «سر شوران» یاد شده است.( برخی از زرتشتیان ایران این جشن را در روز دهم تیر ماه برگزار می کنند )بخشی از مراسم آبریزان در جشن تیرگان

در گذشته «تیرگان» روز بزرگداشت نویسندگان و گاه به «روز آرش شیواتیر» منسوب شده است.

«ابوریحان بیرونی» و «گردیزی» در «زین الاخبار» ناپدید شدن یکی از جاودانان ایرانی یعنی کی­خسرو را در این روز و پس از شستشوی خود در آب چشمه­ای دانسته­اند.

جشن تیرگان بجز این روز در سیزدهم فروردین «سیزده­بدر» و سیزدهم مهر ماه نیز برگزار می­شود.

ارمنیان ایران نیز در روز سیزدهم ژانویه آیین­هایی برگزار می­کنند که برگرفته و ادامه­ی جشن تیرگان است.

فال کوزه

یکی دیگر از مراسم این جشن مانند بسیاری از جشن­های ایرانی « فال کوزه »(چکُ دولَه) می باشد. روز قبل از جشن تیرگان ، دوشیزه­ ای را برمی­گزینند و کوزه­ی سفالی سبز رنگ دهان گشادی به او می­دهند که « دوله » نام دارد ، او این ظرف را از آب پاکیزه پر می­کند و یک دستمال سبز ابریشمی را بر روی دهانه­ی آن می­اندازد آنگاه دوله را نزد همه­ی کسانی که می­برد که آرزویی در دل دارند و می­خواهند در مراسم چَکُ دولَه شرکت کنند و آن­ها جسم کوچکی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق­سر، سکه یا مانند این­ها در آب دوله می­اندازند. سپس دختر دوله را به زیر درختی همیشه سبز چون سرو یا مورد می­برد و در آنجا می­گذارد. در روز جشن تیرگان و پس از مراسم آبریزان ، همه­ی کسانی که در دوله جسمی انداخته اند و نیت و آرزویی داشتنه اند در جایی گرد هم می­آیند و دوشیزه ، دوله را از زیر درخت به میان جمع می­آورد. در این فال گیری بیشتر بانوان شرکت می­کنند و سال خوردگان با صدایی بلند به نوبت شعرهایی می­خوانند و دختر در چایان هر شعر دست خود را درون دوله می­برد و یکی از چیزها را بیرون می­آورد ، به این ترتیب صاحب آن جسم متوجه می­شود که شعر خوانده شدخ مربوط به نیت ، خواسته و آرزوی او بوده است.